Giấc ngủ có vai trò quan trọng giúp ổn định các hoạt động sinh lý của cơ
thể và hết sức cần thiết cho cuộc sống. Mỗi người có một nhu cầu ngủ khác nhau,
bình thường thời gian ngủ ở người lớn biến thiên từ 4-9 giờ một ngày. Tuy nhiên
để đánh giá giấc ngủ có tốt hay không, người ta không chỉ căn cứ vào thời gian
ngủ mà còn chú ý đến cảm giác khỏe khoắn do giấc ngủ mang lại, tức là chất lượng
của giấc ngủ.

MỘT SỐ
HIỂU BIẾT VỀ GIẤC NGỦ BÌNH THƯỜNG


Ngủ là trạng thái tạm thời để cơ thể có thể nghỉ ngơi hoàn toàn và hồi phục sức
khỏe sau một ngày làm việc.


Diễn tiến giấc ngủ có những giai đoạn nhất định, thường người ta phân giấc ngủ
làm 2 giai đoạn nối tiếp nhau là giai đoạn ngủ nông và giai đoạn ngủ sâu. Giai
đoạn ngủ nông thường ngắn hơn, chiếm khoảng 1/4 giấc ngủ bình thường, ở giai
đoạn này người ngủ rất tỉnh, dễ thức giấc và hay có những giấc mơ về các sinh
hoạt hàng ngày. Giai đoạn ngủ sâu chiếm khoảng 3/4 giấc ngủ bình thường, ở giai
đoạn này người ngủ khó tỉnh giấc và không mơ thấy gì, cũng trong giấc ngủ này có
thể xảy ra đái dầm hoặc di tinh. Rối loạn giấc ngủ ban đầu thường là kéo dài
giai đoạn ngủ nông, làm ta có cảm giác chưa được ngủ và không khỏe khi thức dậy.


NGUYÊN
NHÂN GÂY RA CHỨNG MẤT NGỦ


Có nhiều nguyên nhân gây mất ngủ, có thể chỉ là những lo âu hay căng thẳng nào
đó trong đời sống hàng ngày chưa được giải quyết ổn thỏa; Những hành vi cá nhân
như hút thuốc lá, uống cà phê nhiều, thay đổi múi giờ khi đi xa, làm việc ca đêm,
ăn quá nhiều quá no trong đêm; hoặc những bệnh lý thực thể đều có thể gây mất
ngủ.


Có thể phân ra 2 nhóm nguyên nhân gây mất ngủ như sau:


1. Mất ngủ do sinh hoạt


- Do hút thuốc lá, uống nhiều cà phê, do ăn nhiều nặng bụng trong đêm, ăn nhiều
chất kích thích...


- Do rối loạn lịch thức ngủ trong ngày, như lịch làm việc thay đổi bất thường,
làm việc theo ca không thường xuyên, do thay đổi múi giờ chênh lệch như khi đi
du lịch đến các vùng có mức chênh lệch múi giờ từ 6-24 giờ.


- Do căng thẳng lo âu nhiều trong học tập, làm việc, trong cuộc sống hàng ngày.



- Do phân bổ giờ giấc ngủ không hợp lý, ngủ ngày quá nhiều.


Ngoài ra, theo sự phát triển tâm sinh lý ở mỗi người, chu kỳ thức ngủ sẽ thay
đổi dần theo tuổi tác. Ở người cao tuổi, thời gian ngủ sẽ ít dần, có khuynh
hướng ngủ muộn hơn và thức dậy sớm hơn. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng nhất là
chất lượng của giấc ngủ, sau khi ngủ dậy phải cảm thấy tinh thần sảng khoái,
phấn chấn, thích làm việc.


2. Mất ngủ do nguyên nhân thực thể


Do dùng thuốc để điều trị bệnh: Như các thuốc điều trị đau đầu Migrain có chứa
cafein, thuốc chống viêm như corticoide, thuốc lợi…


Do bệnh lý: Các bệnh lý gây mất ngủ như đau đầu do viêm xoang, do tăng huyết áp,
đau do viêm loét dạ dày tá tràng, đau do Zona, đau do kích thích thần kinh, đau
trong bệnh khớp xương v.v... Việc điều trị phải chú ý vào nguyên nhân gây bệnh.



Do loạn tâm thần chức năng hoặc thực thể, hoặc do trầm cảm.

ĐIỀU TRỊ
CHỨNG MẤT NGỦ


Điều trị chứng mất ngủ chủ yếu là điều trị triệu chứng, kết hợp với điều trị
nguyên nhân nếu xác định được nguyên nhân gây mất ngủ. Vấn đề chẩn đoán xác định
cũng như chỉ định điều trị nên theo ý kiến của thầy thuốc.


Về nguyên tắc điều trị:


1. Loại bỏ những nguyên nhân chủ quan gây mất ngủ


Nếu cố gắng tìm hiểu, người bệnh sẽ biết một phần nguyên nhân gây mất ngủ, thí
dụ uống cà phê quá nhiều vào buổi tối hoặc trước khi đi ngủ, ăn quá nhiều chất
cay nóng, ăn quá no vào buổi tối, đi du lịch đến nơi có sự thay đổi múi giờ quá
lớn, do căng thẳng trong công việc... Sau khi tìm biết được nguyên nhân, người
bệnh có thể sẽ tự điều chỉnh để ngủ được mà không cần nhờ đến thuốc.


2. Vệ sinh giấc ngủ


Nên tạo tâm trạng thư thái để dễ dàng đi vào giấc ngủ, giường ngủ cần đặt nơi
thoáng mát, chăn màn sạch sẽ v.v...


3. Dùng thuốc ngủ, kết hợp với dùng thuốc điều trị nguyên nhân gây bệnh


Theo y học cổ truyền (YHCT), việc điều trị cũng theo các nguyên tắc như trên,
tuy nhiên ngoài thuốc, YHCT còn có các phương pháp không dùng thuốc như châm
cứu, dưỡng sinh để giúp cho giấc ngủ đến dễ dàng hơn.


a. Không dùng thuốc:


Dưỡng sinh: Tập các động tác như thư giãn, thở 4 thì, động tác tam giác, xoa đầu
mặt cổ, bấm huyệt (Xoa, day, bấm huyệt Nội quan, Túc tam lý, Tam âm giao).


b. Dùng thuốc:


A. Dùng theo kinh nghiệm: Để chỉ định điều trị, cần phải có chẩn đoán thật chính
xác của các nhà chuyên môn. Tuy nhiên, có một số cây cỏ là rau ăn vừa có thể
dùng làm thuốc và không độc. Chẳng hạn như hạt sen, long nhãn, mật ong, đậu
xanh, đậu đen, táo tàu... có tác dụng an thần, trị mất ngủ; Một số thức ăn như
chuối, các loại hạt quả, đậu phộng (lạc)... giúp điều hòa giấc ngủ.


Các loại cây cỏ như lạc tiên (chùm bao, nhãn lồng) có thể dùng riêng, luộc hoặc
hấp và dùng ăn như rau giúp ngủ ngon, hoặc phối hợp với lá dâu tằm, lá vông, tim
sen nấu nước uống trị mất ngủ; Trúc diệp (lá tre); Toan táo nhân (hột trái táo
ta, táo chua) nấu nước uống thay nước trà, giúp giấc ngủ mau đến, có thể xem là
một loại thuốc ngủ.


B. Dùng theo đối chứng lập phương:


a. Mất ngủ do làm việc quá sức hoặc suy nghĩ lo âu căng thẳng, kèm theo là biểu
hiện hay hốt hoảng, thấp thỏm lo âu, tim hồi hộp, hay quên, chân tay mỏi rũ, ăn
uống kém, sắc da không tươi nhuận, cả đêm không ngủ được, hoặc lúc ngủ lúc thức,
hay nằm mơ, dễ tỉnh giấc.


Bài thuốc: Củ mài sao vàng 20g; Long nhãn 10g; Hạt sen để cả tim (sao) 20g; Lá
dâu 10g; Táo nhân (sao) 10g; Lá vông 10g; Bá tử nhân 10g; Sắc uống mỗi ngày.


b. Mất ngủ kèm theo triệu chứng buồn bực, ù tai, đau lưng, uể oải không muốn làm
việc, nóng nảy bứt rứt, có cảm giác bốc hỏa lên đầu mặt, đau đầu choáng váng,
tâm phiền miệng khát, đêm ra mồ hôi trộm...


Dùng bài thuốc: Đậu đen 20g; Mè đen 10g; Hạt sen để cả tim (sao) 20g; Lá dâu
10g; Lá vông 20g; Vỏ núc nác 6g; Lá dâu tằm 20g; Lạc tiên 10g; Thảo quyết minh
10g.


c. Người nhút nhát, hay cáu gắt, hư phiền, ngủ không yên, hay chiêm bao vớ vẩn.



Bài thuốc: Hạt sen 40g; Táo nhân sao đen 40g.


d. Mất ngủ kèm theo đầy tức vị quản, ợ hơi, khó chịu hoặc ăn ít, đại tiện không
thông hoạt, bụng đau, chân tay bủn rủn.


Bài thuốc: Trần bì 10g; Hương phụ 12g; La bạc tử 10g; Mộc hương 15g; Chỉ thực
10g.