MÃ
VĂN THỰC (1820 – 1903)



Mã văn Thực,
tự Bồi Chi, người Giang Tô, Võ Tiến, Mạnh Hà, thầy thuốc trứ danh đời Thanh. Ông
là con nhà thế y. Tổ tiên mấy đời nổi danh ở đời với bệnh ghẻ ngứa. Tổ tiên
nguyên họ Tưởng, vì học y với họ Mã nên theo họ thầy. Tổ phụ là Mã Tỉnh Tam cũng
là danh y, đời thứ năm nghề y. Cha ông là Bá Nhàn chết sớm, ông là Mã thị lục


thế y (nghề y
họ Mã đời thứ sáu). ông thuở nhỏ học ở nhà, sau theo ông nội học y mười mấy năm,
thuộc hết sở truyền của ông. Ông tinh thông nội, ngoại, hầu khoa, riêng giỏi
ngoại khoa. Tuổi tráng kiện, ông trị bệnh cho người rất thận trọng, cho nên ngày
càng nổi tiếng. Niên hiệu Đạo Quang, Thái Sử Du Việt bệnh phúc tả (tiêu chảy),
uống thuốc lâu không hết, bệnh tình nguy cấp. Ông cho uống canh thịt trâu trị
hết bệnh. Du Việt là tông sư của Văn Đàn Nam Phương, rất có uy tín và danh vọng,
cho nên qua lời giới thiệu của họ Du, danh tiếng của ông càng lớn. Niên hiệu
Quang Tự năm thứ 6 (1880), Từ Hi thái hậu bệnh. Tuần phủ Giang Tô là Ngô Nguyên
Bỉnh dâng sớ tiến cử ông đến chẩn mạch. Vì cho thuốc hiệu nghiệm, ông được tưởng
thưởng to. Từ đó, công khanh biết tiếng ông. Vương công, đại thần mời ông chẩn
trị luôn, không có ngày rảnh. Vì bất mãn Thái giám đòi hối lộ, lại không thích
làm quan nên niên hiệu Quang Tự năm thứ 7 (1881), ông mượn cớ có bệnh, từ chức
về làng cũ định cư ở Vô Tích. Từ Hi thái hậu ban cho ông tấm biển ‘Vụ tồn tinh
yếu' để biểu chương công của ông. Vì thế danh vọng của ông càng lớn, người đến
xin chẩn trị trước cửa đông như nhóm chợ. Khi trị bệnh, ông xem trọng biện
chứng chỉnh thể, thẩm xét


nguyên nhân,
dùng thuốc bình hòa, nhận xét rằng ngoại khoa còn khó hơn nội khoa, phải trên cơ
sở tinh thông y lí nội khoa mới có thể trị liệu hữu hiệu. Ông tập trung kinh
nghiệm bình sinh, biên soạn sách ‘Ngoại Khoa Truyền Tân Tập’ chủ yếu ghi chép
hơn 200 phương tễ ngoại khoa thường dùng của họ Mã. Ông lại có viết sách ‘Y Lược
Tồn Chân’, ‘Mã Bồi Chi Y Luận’, và ‘Kỷ Ấn Lục’. Quyển sau này tả thực quá trình
ông đến kinh trị bệnh ho Từ Hi thái hậu. Ông phê bình sách y có viết bộ ‘Mã Bình
Ngoại Khoa Chứng Trị Toàn Sinh Tập’ 4 quyển, ‘Bình Tập Cấp Cứu Bách Bệnh Hồi
Sinh Lương Phương’ 2 quyển. Ngoài ra, còn có sách ‘Mã Bồi Chi Y Án’ ghi chép 42
loại mạch nhân chứng trị của bệnh chứng ngoại khoa, nhưng không phải do ông ghi
chép, mà là do học trò chỉnh lý sau khi ông qua đời. Học trò theo học với ông
rất đông, trong số đó có những người nổi tiếng như Đinh Cam Nhân, Hạ Quí Hoành,
Đặng Tinh Bá. Ông mất năm 1908, hưởng thọ 83 tuổi.