MÂU HY UNG
(1546 – 1627)


Mâu Hi Ung, tự
Trọng Thuần, hiệu Mộ Đài, người Thương Thục (nay là Giang Tô, Thường Thục), sau
dời về ở Kim Đàn, là danh y cuối đời Minh. Ông vốn con nhà thư hương, giỏi thi
văn, người hào sảng, trọng khí tiết không thích làm quan. Ông thuở nhỏ nhiều
bệnh, năm 17 tuổi bệnh sốt rét, trị lâu không khỏi; sau ông tự tra tìm trong
sách thuốc, tự chữa trị hết bệnh. Từ đó ông ham thích phương thuật (phép trị
bệnh đặc biệt), quyết chí thành một thầy thuốc giỏi cứu dân cứu đời (tế thế cứu
dân). Tuổi thành niên về sau, ông bắt đầu chọn nghề làm thầy thuốc chu du khắp
nơi, từng đi qua Tam Ngô, đất Mân, Tề, Lỗ, Yên, Triệu, các tỉnh Giang Tây, Hồ
Bắc, Hồ Nam, đến đâu sống ở đó, tự xưng là Ngụ công. Khi đến nơi nào, một mặt
trị bệnh cho người, một mặt tìm thầy hỏi bạn, hiểu biết thêm về thuốc và phương
thuốc. Ông nhận xét rằng con người ở đời không thể chỉ lo cho mình thôi, mà còn
phải giúp ích cho người, bèn ‘sưu tập các toa thuốc, học hỏi sâu cách dùng
thuốc, sao chép lại để giúp đời’. Ông bình sinh không phục vụ bậc vương, hầu,
nhưng thích giao du với đạo sĩ, thầy tăng, tiều phu, thợ săn, hỏi họ được không
ít bí phương bí truyền (toa thuốc gia truyền). Ông cũng thích bái yết một số y
gia có chân tài thực học để học hỏi thêm làm sáng tỏ y đạo. Năm 1579, khi ông
đến Nam Kinh thì bái yết Vương Khẳng Đường,


y học gia trứ
danh đương thời, phát biểu những kiến giải tinh sâu khiến họ Vương rất lấy làm
kinh ngạc. Về sau, trong sách ‘Linh Lan Yếu Lãm’ của mình, Vương có thuật lại
tình cảnh của lần tương kiến này. Mối quan hệ giữa Hi Ung và người trong đảng
Đông Lâm cũng rất mật thiết. Vương Thiệu Huy của nhóm hoạn quan Ngụy Trung Hiền
ghi trong danh sách ‘hắc danh’ (tên bí mật) ‘Điểm tướng lục’ (phỏng theo truyện
Thủy Hứ xếp thứ tự 108 anh hùng mà xếp ngôi của đảng Đông Lâm) thì Hi Ung được
xếp ở vị trí thuốc thần y An Đạo Toàn. Y thuật của ông tinh thâm, nghiên cứu
tính năng của dược vật đặc biệt tinh tế, nên ông ra toa dùng thuốc linh hoạt và
có tính sáng tạo độc đáo. Ngươi ta nói ông dùng thuốc như thần. Năm 1621, tác
giả của sách ‘Dũng Xung Tiểu Phẩm’ là Chu Quốc Trinh mắc bệnh hoành cách mô,
hông ngục đau nhức, trên dưới như đút làm hai không chịu nổi, mời ông đến chẩn
trị. Ông chỉ dùng Tô tử 5 chỉ, trị khỏi. Ông chuyên trị nhanh những bệnh khó,
nguy; bệnh tuy nguy nhưng trị thì một lần đã khỏi. Ông thường nói: ‘Tôi xem mạch
và chứng ra toa, không dùng toa thử bệnh’. Đương thời, rất nhiều người góp nhặt
toa thuốc của ông, truyền cho nhau dùng thử, phần nhiều đều hiệu nghiệm.


Sách của ông
trước tác, chủ yếu có ‘Thần Nông Bản Thảo Kinh Sơ’, ‘Tiên Tỉnh Trai


Bút Ký’ (về
sau đính chính bổ sung có tên ‘Tiên Tỉnh Trai Y Học Quảng Bút Ký’) đều là sách
ghi chép những điều tâm đắc của ông về kinh nghiệm trị liệu và nghiên cứu dược
vật, được lưu truyền rất rộng. [ Sách ‘Tứ khố toàn thủ tổng mục đề yếu bình luận
như sau: Mâu Hi Ung và Trương Giới Tân là người cùng thời; Giới Tân giữ pháp độ,
còn Hi Ung lại hay linh hoạt, Giới Tân chuộng ôn bổ, còn Hi Ung hay dùng hàn
lương, cũng giống như dòng nước trong sông, ai có đường lối nấy, nhung mỗi người
có chỗ được việc của mình. Do đó cũng có thể thấy được đặc điểm học thuật của
ông.
Ông sống hơn
80 tuổi.